Партизанское движение в БССР

Цэнтрам партызанскага руху ў Магілёўскай вобласці с вясны 1942 г. стаў Клічаўскі раён. дзе базіраваліся даволі буйная групоўка партызан. Гэтыя атрады ва ўзаемадзеянні шэрагам партызанскіх групп выгналі захопнікоў з многіх пунктах суседніх Асіповіцкага і Кіраўскага раёнаў.

Некаторую асаблівасць мела арганізацыя партызанскіх фарміраванняў на тэрыторыі Віцебскай вобласці, якая з пачатку 1942 г

ода з'яўлялася прыфрантавой. Вялізарнае значэнне мела існаванне так званых Суражскіх (Віцебскіх) Варот (40-кіламетровы прагаі у лініі фронта стыку нямецкіх армій "Поўнач" і "Цэнтр"), праз якія з вялікай зямлі у тыл ворага накіровалася арганізатарскія і дыверсіёныя групы, зброя, боепрыпасы, медыкаменты і інш. Яны дзейнічалі з лютага да верасня 1942 года.

На пачатак студзеня 1943 года клолькасць партызан у Беларусі перавысіла 56 тысяч чалавек. Узброенную барацьбу супраць захопнікаў вялі 56 брыгад, якія аб'ядноўвалі 220 атрадаў. Партызанскі рэзерв складаў на гэты час звыш 150 тысяч чалавек.

У сакавіку 1942 года Мінскі падпольны абкам партыі арганізаваў баявы рэйд на тэрыторыі Любанскага, Жыткавіцкага, Ленінскага, Старобінскага, Слуцкага Раёнаў. У ім удзельнічалі даволі значныя сілы партызан – атрады А.І. Далідовіча, М.М. Розава, А.І.Патрына, Г.М. Сталярова, В.З. Каржа – усяго каля 600 чалавек. Партызаны рухаліся двума паралельнымі напрамкамі. праходзячы 25-30 км.

вынікам актывізацыі баявых дзеянняў мінскіх і палескіх партызан стала стварэнне даволі абшырнай Любанскай партызанскай зоны, якая ў спалучэнні з Кастрычнійкай зонай ахоплівала значную тэрыторыю. Акрамя Любанскага – кастрычніцкай партызанскай зоны на акупіраванай тэрыторыі Беларусі ў розны час дзейнічала некалькі дзесяткаў іншых зон. Найбольш значныя з іх Баранавіцкая, Беластоцкая, Брэсцкая, Вілейская, Гомельская, Магілеўская, Мінская, Палеская і Пінская абласныя злучэнні.

Важнае значэнне ў барацьбе з акупантамі мелі ўдары партызан на камунікацыях праціўніка, у першую чаргу на чыгунках, мастах і буйных вузлах. Летам 1942 года, калі Чырвоная Армія вяла цяжкія абарончыя баі ля Сталінграда, ЦШПД звярнуўся да партызан Беларусі з заклікам як мага актыўней зрываць перакідку да месца баёў рэзерваў праціўніка, дабіцца поўнага знішчэння вайсковых эшалонаў па іх шляху да фронту. Партызаны Беларусі адказалі на гэты заклік шэрагамі буйных аперацый, у тым ліку і на камунікацыях праціўніка.

У пачатку жніўня 1942 года дыверсійная група брыгады "За Савецкую Беларусь" Віцебскай вобласці узарвала чатырох пралетны мост праз раку Дрысу на магістралі Полацк –Даўгапілс. Рух па ім быў адноўлены толлькі праз 16 сутак. 25 жніўня партызаны атрада імя М.Ц. Шыма Пінскай вобласці разграмілі гарнізон у Бастыні на чыгунцы Баранавічы – Лунінец.

Удзел у аперацыях разам з партызанамі прымалі і мясцовыя жыхары якія складалі скрытыя партызанскія рэзервы. Так, брыгада М.С. Кароткіна пры ўдзеле 250 мясцовых жыхароў. 29 жніўня 1942 года разбурыла чыгуначнае палатно на участку Сіроціна – Язвіна. За ноч было разбурана некалькі кіламетраў чыгункі, зроблены перакопы насыпу. У выніку чыгунка Полацк – Віцебск не дзейсніла 10 сутак.[7] Рост партызанскага руху выклікаў хвалю карных варожых экспедыцый. За май – лістапад 1942 года фашысты правялі больш за 40 карных аперацый, але ліквідаваць партызанскі рух яны не здолелі.

Пасля паспяховага заканчэння Сталінградскай бітвы і іншых франтавых аперацый 1943 года, у першую чаргу бітва пад Курскам, партызанскія сілы сталі множыцца яіэ худчэй. Толькі ў Мінскай вобласці за 1943 год у партызанския атрады уступіла звыш 22000 чалавек. Характерна, што партызанскі рух рос і ў заходніх абласцях Беларусі.

Нямецкае галоўнае кіраўніцтва ў другой палове ліпеня адчувала сябе вельми дрэнна. У гэты час пачалося наступленне 2-га і 3-га Прыбалтыйскага франтоў. Саюзнікі таксама пачалі ваенныя аперацыі на Захадзе. Нямецкі генерал Бутлар пра гэта напісаў наступнае: "Разгром группы армий "Центр" положил конец организованному сопротивлению немцев на Востоке".[8]

Паказчыкам узросшага майстэрства партызан і іх штабоў, з'яўлялася правядзенне ў адзін і той жа тэрмін і у межах усёй акупацыйнай тэрыторыі Беларусі буйнамаштабных аперацый, якія ўвайшли ў гісторыю пад назвай "Рэйкавая вайна". У іх удзельнічалі фактычна ўсе партызанскія злучэнні рэспублікі. На Беларусі 1943-1944 г.г. аперацыя "Рэйкавая вайна" ажыцяўлялася ў 3 этапы. Янак ставіла мэтай зрыў ваенных перавозак праціўніка і максімальнае садзейнічанне наступленню Чырвонай Арміі. Першы этап (пад назвай "Аккорд") пачаўся ў ноч 3-4 жніўня 1943 года і працягваўся да сярэдзіны верасня, другі – 19 верасня да пачатку лістапада гэтага года (ен атрымаў назву "Канцэрт"). Трэці этап пачаўся ў ноч 20 чэрвеня 1944 года.[9]

За час 1-га і 2-га этапаў "Рэйкавай вайны" партызаны узарвалі звыш 200 тысяч рэек. Блі разбураны чыгуначныя лініі Цімковічы- Асіповічы, Бабруйск – Старушкі, Жлобін – Калінкаквічы. Адначасова партызаны пускалі пад адкос эшалоны, узрывалі масты, чыгуначныя станцыі. Яскравымпаказчыкам баявых поспехаў партызан ў 1943 годзе з'яўляецца тое, што пад іх кантролем знаходзілася 60% акупацыйнай тэраторыі, значная частка якой была цалкам вызвалена ад захопнікаў. сур'езна занепакоеныя такім становішчам, фашысты на працягу 1943 года правялі звыш 60-ці буйных карных аперацый супраць партызан і насельніцтва. У шматдзённых баях апрача ахоўных і паліцэйскіх сіл прымалі таксама ўдзел многзя тысячы кадравых салдат і афіцэраў вермахта . На іх узбраенні былі танкі, артылерыя, самалеты.

Аднак у гэты час у Беларусі актыўна дзейнічалі 374 тысячы добра ўзброенных партызан, якія аб'ядналіся ў вялікія атрады, часткі. Агульнае кіраўніцтва партызанскай барацьбой ажыццяўлялі падпольныя арганізацыі КПБ на чале з першым сакратаром П.К.Панамарэнка які адначасова з'яўляўся і начальнікам центральнага штаба партызанскага руху СССР да студзеня 1945 года.[10]

Одной из самых значимых и ярких операций в партизанской деятельности была операция "Рельсовая война", лучше всего узнать об обстановке, характере операции из воспоминаний. Как раз такой фрагмент из воспоминаний ветерана партизанского движения Н.Е.Усова.

"…Вечером 1 августа в штабе бригады было оживленно. Сюда вызвали всех командиров, комиссаров и начальников штабов. пришел Хомченко, и все настороженно притихли. Комбриг начал читать приказ. Ццентральный штаб партизанского движения в ночь на 3.08. 1943 г. объявляет начало крупномасштабной операции "Рельсовая война". Собравшихся командиров поразила широта её охвата – железнодорожных коммуникаций врага территории Белоруссии, Украины, Латвии, Литвы и областей Ленинградской, Калининской, Смоленской, Орловской.

Озабоченность командиров можно было понять, каждый представлял себе важность этой необычной операции и каждому хотелось быть на её переднем крае. Один Павел Стрельцов широко улыбался. Его диверсионной группе предстояло главное – рвать рельсы.

Бригаде отводился участок дороги между станциями Крулевщизна и Подевилье. Этот участок дороги был тщательно изучен разведчиками. Трескучими взрывами вспыхивали над насыпью, со звоном и свистом летели куски рельсов и шпал, и эти взрывы повторялись снова и снова. Когда диверсионная группа возвращалась с задания живой, все были очень довольны удачей, местные жители высыпали на улицу встречать партизан. Было радостно на душе, мне вспоминалось начало, первые дни, настороженность крестьян, а сейчас они улыбались поздравляли партизан с успехом. Конечно же, в этом немалая заслуга коммисаров, агитаторов. А коль крестьяне живут делами партизан, это значит, включились в борьбу за освобождение своей земли.[11]

 Скачать реферат